De moderne architect werkt met overzicht, inzicht en inspiratie op een creatieve wijze afgestemd op de specifieke situatie. Hierbij past niet het slaafs, mechanisch toepassen van een architectuurmethode. Een goede digitale architect heeft een persoonlijke smaak. Voor de één is het bedrijfsgebeuren prioriteit één, de ander zet de mens centraal. De één houdt van technologie, bij de ander ligt de focus op de Menselijke Maat. Vraag een architect expliciet naar zijn stijl. Kies als onderneming een architect die past bij jouw (gewenste) bedrijfscultuur.
De moderne digitale architect maakt architectuurvisualisaties, stelt architectuurprincipes op en formuleert concepten. Stuk voor stuk moeilijke zaken. Ik bemerk te vaak bij klanten dat zij zwaar onderschatten hoeveel inspanning en doorlooptijd dat vergt. Wij weten al decennia lang dat meer inspanning in het voortraject dubbel en dwars wordt terugverdiend in het vervolg, maar opdrachtgevers schrikken nog steeds terug voor een fatsoenlijke financiële inspanning voor architectuur.
Bij veel ondernemingen/overheidsorganisaties zijn architectuurvisualisaties en architectuurprincipes nog onvoldoende uitgekristalliseerd en nauwelijks gepositioneerd als managementinstrument.
Naast deze concrete producten verricht de architect ook veel advieswerkzaamheden om de stap van strategie naar realisatie te zetten / te begeleiden. De architect is daarbij de spin in de driehoeksrelatie: (1) willen (strategie), (2) kunnen (architectuur) en (3) doen (bouwen). Hij hoort daarbij de trusted advisor van de opdrachtgever te zijn.
Architectuurprincipes
Mijn definitie (zie mijn inaugurele rede uit 2004): digitale architectuur is ‘een coherente, consistente verzameling principes, gebaseerd op strategische uitgangspunten en verbijzonderd naar regels, richtlijnen en standaarden die beschrijven hoe de digitalisering en het IT-gebruik bij een onderneming zijn vormgegeven en zich voordoen in het gebruik’. Elk ontwerp van de onderneming dan wel haar ondersteuning met IT-middelen, begint met een verzameling architectuurprincipes, die als het ware de ontwerpruimte inperken. Architectuur is daarom een hulpmiddel om ontwerpbeslissingen te vereenvoudigen en te uniformeren. Het onderscheid tussen regels en richtlijnen ligt in de mate waarin ervan kan worden afgeweken. Regels worden voorgeschreven en moeten worden nageleefd. Richtlijnen zijn een voorschrift, maar zijn in tegenstelling tot de regels niet dwingend. Standaarden betreffen een voorschrift of set van voorschriften waarover overeenstemming bestaat in de IT-sector en die moeten worden opgevolgd ten behoeve van de interoperabiliteit.
Architectuurprincipes kunnen, volgens het drieluik van Vitruvius, worden verdeeld over drie deelverzamelingen: het belevingsaspect, het gebruiksaspect (structurering van de functionaliteiten en de vindbaarheid) en het constructieaspect (belangrijk voor de maakbaarheid en onderhoudbaarheid; adaptiviteit). Deze deelverzamelingen staan niet los van elkaar. Keuzes in de één kunnen de vrijheid in de ander beïnvloeden. De juiste afstemming zorgt dat een artefact een ziel krijgt, dat het iets is. Dat laatste, die onderlinge harmonie, is het geheim van de architect.
Architectuurvisualisatie
Tekst is een zeer beperkende vorm van communicatie: van links naar rechts en van boven naar onder. De opdrachtgever en de businessmanagers willen middels etalerende, inspirerende plaatjes zien hoe hun verwachtingen door de digitale architect zijn vormgegeven. Op architectuurvisualisaties kan je sturen als businessmanager. Ze geven overzicht. In de architectuurvisualisatie kan je de impact van een deel van de architectuurprincipes laten zien en de overige architectuurprincipes plaatsen. In mijn praktijk van architectuurauditor zie ik veel architectuurdocumenten die voor meer dan 80% uit teksten bestaan. Overigens zijn de 20% plaatjes vaak van die technisch getinte schema’s die een businessmanager of gebruiker niet zonder nadere verklaring kan begrijpen.
Waarom krijgt de fysieke architect wel de aandacht in de boardroom? Hij werkt aanschouwelijker. Hij maakt maquettes waar de opdrachtgever trots op kan zijn richting zijn vrienden en concurrenten. De uitdaging aan digitale architecten is om ook zoiets te bewerkstelligen. Kortom, zet de knop resoluut om van ‘tell me’ naar ‘show me’. Ik ben benieuwd wanneer er voor de digitale wereld architectuurboeken komen waarin alleen maar plaatjes staan als visualisatie van functionele wensen en strategische architectuurprincipes.
Hoofdtaken architect
Taak 1: Het vaststellen van de relevante architectuurprincipes.
Dit geschiedt meestal uit een zorgvuldig samengestelde referentiearchitectuur. Die referentiearchitectuur wordt opgesteld onder de supervisie van de Chief Architect, en door hem/haar ook onderhouden. Het opstellen van een waardevolle collectie architectuurprincipes vergt een architect met analytische capaciteiten, een goed inzicht in businessbehoeftes en een goed gevoel voor de gewenste bedrijfscultuur. Dit is niet weggelegd voor de doorsnee IT’er. Het formuleren van een goede architectuur is zeer moeilijk en kost heel veel inspanning (lees: werktijd en doorlooptijd). Ik meen te mogen stellen dat dat door velen zwaar wordt onderschat, zeer zeker door de opdrachtgevers van de architectuur en de financiers.
Vaak worden er frameworks gebruikt om de architectuurprincipes te kunnen ordenen. Dat is zeer nuttig om de onderlinge consistentie en coherentie te onderzoeken, te bewaken. Weet echter wel dat een architectuur-framework, overigens net als een architectuurmethode, slechts een hulpmiddel is en nimmer de ervaring en vakbekwaamheid van een ervaren architect kan vervangen.
Taak 2: Het schetsen van high level architectuur visualisaties.
De klant weet vaak – wellicht nog onbewust – best wel wat hij wil. Hij kan dat alleen niet zo goed uitdrukken. Daarom heeft hij een regisseur nodig voor zijn beeldvormingsproces, die hem met een serie plaatjes helpt zijn denkbeelden te concretiseren. Overweeg naast de architectuurvisualisaties ook eens een serie artistieke cartoons om belangrijke kwesties uit te beelden.
Voor de opdrachtgever van de architectuur zijn visualisaties belangrijker dan lange, soms wat vage notities. De opdrachtgever wil zien wat hij/zij vraagt en kan verwachten te krijgen. De architectuurmethode waarlangs, kan de opdrachtgever meestal niet schelen.
Zie digitale discussie op LinkedIn.
Dit is de zevende aflevering van de blog’s over de Moderne Architect. De zesde aflevering is hier terug te lezen.
